zdrowiejjemy - Artykuły - Żywienie w chorobach autoimmunologicznych tarczycy

Serdecznie zapraszam do lektury serii artykułów na temat żywienia w autoimmunologicznych chorobach tarczycy. Przedstawię w nich nie tylko wiedzę ogólną na temat omawianych chorób, ale również zmierzę się z wieloma mitami na temat diety oraz suplementacji. Odpowiem na często zadawane, kontrowersyjne pytania.

Na początek kilka słów wyjaśnienia czym właściwie są choroby autoimmunologiczne

Choroby autoimmunologiczne to schorzenia, w których układ immunologiczny (odpornościowy) z różnych, często niewyjaśnionych przyczyn, atakuje komórki własnego organizmu, ponieważ błędnie rozpoznaje je jako obce. Charakterystyczne dla tej grupy chorób jest pojawienie się specyficznych przeciwciał. Przeciwciała to białka, które wydzielane są przez układ odpornościowy w odpowiedzi na pojawienie się patogenów, np. bakterii, wirusów i pasożytów (które w żargonie medycznym nazywane są antygenami). Białka te łączą się z antygenami i niszczą je bądź neutralizują. Tak przynajmniej powinien funkcjonować układ odpornościowy. Niestety w przebiegu chorób autoimmunologicznych przeciwciała atakują i niszczą również komórki lub tkanki naszego organizmu. Obecnie najczęściej występującymi schorzeniami o podłożu autoimmunologicznym (czyli o charakterze autoagresji) są autoimmunologiczne choroby tarczycy, do których należą: zapalenie tarczycy Hashimoto oraz choroba Gravesa – Basedowa.

Jaką rolę pełni tarczyca oraz produkowane przez nią hormony w naszym organizmie?

Tarczyca jest gruczołem, który znajduje się w przednio - dolnej części szyi i odpowiada za produkcję hormonów: trijodotyroniny (T3), tetrajodotyroniny (T4) i kalcytoniny. Ten ostatni reguluje funkcjonowanie gospodarki wapniowo - fosforanowej. My jednak skupimy się dziś na dwóch pierwszych hormonach, które odpowiadają za prawidłowy metabolizm i funkcjonowanie większości tkanek organizmu. Hormony tarczycy stymulują wytwarzanie ciepła przez organizm, regulują metabolizm cholesterolu, pobudzają kurczliwość mięśni, w tym mięśnia sercowego, oraz mają wpływ na rozwój układu nerwowego. Innymi słowy hormony tarczycy są nam niezbędne do życia. Wydzielanie T3 i T4 regulowane jest przez hormon tyreotropowy (TSH), znajdujący się w przysadce mózgowej. Wydzielanie TSH pobudza tarczycę do produkcji hormonów.

Zapalenie tarczycy Hashimoto jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy, czyli stanu, w którym tarczyca produkuje niewystarczające ilości hormonów. Dzieje się tak, ponieważ nasz organizm, w wyniku autoagresji, zaczyna wytwarzać przeciwciała, które atakują i niszczą komórki tarczycy, przez co staje się ona niewydolna. W przebiegu choroby Gravesa - Basedowa powstają przeciwciała, które działają stymulująco na receptor TSH. W efekcie wydzielane są przez przysadkę nadmierne ilości TSH, a to pobudza tarczycę do produkcji większej ilości hormonów i skutkuje rozwojem nadczynności tarczycy.

Czy wiesz, że … ? Zapalenie tarczycy Hashimoto nie zawsze przebiega z niedoczynnością gruczołu tarczowego. Z początku wyniki badań laboratoryjnych hormonów tarczycy mogą być prawidłowe, ponieważ choroba nie zdążyła jeszcze zniszczyć wystarczającej ilości komórek tarczycy. Co ciekawe, u niektórych pacjentów stan niedoczynności poprzedzony jest nawet okresem nadczynności, czyli nadmierną produkcją hormonów. W celu rozpoznania choroby Hashimoto należy oznaczyć przede wszystkim poziom charakterystycznych dla tej choroby przeciwciał anty – TPO.

Jakie są przyczyny powstania chorób autoimmunologicznych tarczycy?

Przyczyny powstania chorób autoimmunologicznych nie są dobrze poznane. Choroby autoimmunologiczne dotykają około 5% populacji i dużo częściej występują u kobiet. Kluczową rolę w ich rozwoju odgrywają czynniki genetyczne. Jednak aby choroba mogła się rozwinąć muszą zadziałać czynniki środowiskowe, dlatego nie każdy, kto posiada predyspozycje genetyczne, zachoruje. Wśród czynników wyzwalających autoimmunologiczne choroby tarczycy wymienia się między innymi: przebyte infekcje (np. zakażenie wirusem wątroby typu C), spożywanie nadmiaru jodu, niedobór witaminy D, stosowanie niektórych leków (np. amiodaronu, intereferonu - alfa) czy używek (np. palenie tytoniu zwiększa ryzyko choroby Gravesa – Basedowa).

Czy wiesz, że … ? Wielu chorych samodzielnie decyduje się na suplementację jodem w przebiegu zapalenia tarczycy Hashimoto (np. w postaci płynu Lugola) wychodząc z błędnego założenia, że niedoczynność tarczycy zawsze przebiega z niedoborem tego pierwiastka. Prawdą jest, że jod jest pierwiastkiem niezbędnym do produkcji hormonów tarczycy, jednak jego niedobór jest obecnie dość rzadkim zjawiskiem, a problem ten został w dużej mierze wyeliminowany dzięki wzbogaceniu żywności o ten pierwiastek. Warto zaznaczyć, że występowanie choroby Hashimoto obserwuje jest dużo częściej na terenach przesyconych jodem niż na obszarach, gdzie występują jego niedobory. Suplementacja jodem na własną rękę może więc przynieść dużo więcej szkód aniżeli pożytku, dlatego w pierwszej kolejności należy oznaczyć jego poziom w organizmie a następnie wyniki skonsultować z lekarzem.

Jakie są objawy autoimmunologicznych chorób tarczycy?

Zapalenie tarczycy Hashimoto nie daje żadnych charakterystycznych objawów. Pojawiają się one dopiero wtedy, gdy dochodzi do zaburzeń funkcji tarczycy. Zapalenie Hashimoto przebiega głównie z niedoczynnością tarczycy, dlatego najczęściej pacjenci skarżą się m.in. na:

nadwrażliwość na zimno,
zaparcia, zaburzenia nastroju, bóle mięśni,
zmniejszoną tolerancję wysiłku,
suchą skórę,
zwiększenie masy ciała,
nieregularne miesiączki

Choroba Gravesa - Basedowa przyczynia się do rozwoju nadczynności tarczycy i może powodować:

nerwowość,
drażliwość,
nadmierne pocenie,
tachykardię,
drżenie rąk,
lęki,
zaburzenia snu,
choroby skóry,
łamliwość włosów,
osłabienie siły mięśniowej

Dodatkowo bardzo charakterystyczne w chorobie Gravesa - Basedowa jest pojawienie się tzw. oftalmopatii, która charakteryzuje się powiększeniem i zapaleniem tkanek oczu, czemu towarzyszy łzawienie, zaczerwienienie i suchość gałek ocznych.

W jaki sposób można zdiagnozować poszczególne choroby i na czym polega ich leczenie?

Obecnie najbardziej uznaną metodą diagnostyki w kierunku zapalenia tarczycy Hashimoto jest oznaczenie przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO). Przeciwciała te są wykrywalne u około 95% chorych i występują bardzo rzadko u osób zdrowych. Można również dodatkowo oznaczyć przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG), ale pojawiają się one rzadziej w przebiegu tej choroby i wykrywalne są nieco częściej u osób zdrowych. W celu diagnostyki choroby Gravesa - Basedowa oznacza się stężenie przeciwciał przeciwko receptorowi tyreoglobuliny (anty - TSHR , nazywane też TRAb).

W przebiegu obu chorób niezbędne jest oznaczenie stężenia hormonu produkowanego przez przysadkę mózgową – tyreotropiny (TSH) oraz hormonów produkowanych przez gruczoł tarczowy – trijodotyroniny (T3) i tetrajodotyroniny (T4), aby móc ocenić funkcję tarczycy. Choroby autoimmunologiczne są nieuleczalne. Terapia autoimmunologicznych chorób tarczycy polega przede wszystkim na regulacji stężenia hormonów w organizmie, dlatego oznaczenie poziomu TSH, T3 i T4 jest dla nas najbardziej istotne. W przypadku niedoczynności pacjenci przyjmują leki zawierające syntetyczny hormon tarczycy (lewotyroksynę), a w nadczynności celem terapii jest zahamowanie produkcji nadmiernej ilości hormonów, np. poprzez podawanie leków przeciwtarczycowych.

Podsumowując, ...

... autoimmunologiczne choroby tarczycy są najczęściej występującymi chorobami o charakterze autoagresji. Występują one głównie wśród kobiet, a u podstaw ich rozwoju leżą czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Zapalenie tarczycy Hashimoto jest główną przyczyną niedoczynności tarczycy, zaś choroba Gravesa - Basedowa - nadczynności tego gruczołu. Choroby autoimmunologiczne tarczycy mogą nie dawać żadnych charakterystycznych objawów, a jakiekolwiek objawy mogą pojawić się dopiero wtedy, gdy tarczyca przestaje prawidłowo funkcjonować. W celach diagnostycznych należy oznaczyć przeciwciała: anty - TPO w chorobie Hashimoto i anty - TSHR w chorobie Gravesa - Basedowa. Dla przeprowadzenia skutecznej terapii niezbędny jest pomiar stężenia hormonów: TSH, T3 i T4.

Do usłyszenia!

Skontaktuj się ze mną: